تصرف ناگهانی موصل عراق پرسش های زیادی را درباره داعش، چگونگی شکل گیری آن و نحوه تأمین هزینه های این گروه تروریستی در ذهن ایجاد کرده است.
به گزارش سفیر خوزستان به نقل از ایرنا اگرچه این فرقه ترویستی از زمان جنگ تکفیری و سلفی ها در سوریه و اقدامات ترویستی و اعمال وحشیانه و ضد بشری در رسانه های محافل سیاسی و افکار عمومی مطرح شده است اما روز سه شنبه نام این گروه با تصرف شهر موصل عراق و برخی مناطق دیگر استان نینوا ناگهان در صدر اخبار رسانه های قرار گرفت. این اقدام ناگهانی دور از ذهن، پرسش های زیادی را درباره داعش، چگونگی شکل گیری آن و نحوه تأمین هزینه های این گروه تروریستی در ذهن ایجاد کرده است.
الشرق الاوسط می نویسد، شاکله داعش را تندروهای عراق، تونس و لیبی تشکیل می دهند و هیچ یک از مخالفان سوریه ایی در این گروه حضور ندارند. به عبارتی داعش در اصل و اساس زایده عراق است.
روزنامه ایندپندنت انگلستان نیز درباره گروه داعش نوشته که این گروه جایگزین القاعده است و این گروه از زمان ریاست ابوبکر بغدادی بعد از آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی، و هم چنین ناآرامی های استان الانبار عراق، قدرت بیشتری گرفته است. این در حالی است که گروه تروریستی القاعده نیز چند ماه پیش اعلام کرد که القاعده مسئول اقدامات و درگیری های داعش با گروه های مخالف سوری در سال جاری میلادی نیست.

1. داعش در بدو تأسیس
داعش که خود را حکومت اسلامی عراق و شام (به عربی: الدولة الاسلامیة فی العراق والشام) می نامد، در اوایل سال های جنگ عراق تأسیس شد. در سال ۲۰۰۴ متعهد به وفاداری و حمایت از القاعده و به عنوان القاعده عراق مشهور شد. در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۶ این گروه به یک سازمان فراگیر برای گروه های شورشی عراق تحت عنوان حکومت اسلامی عراق تبدیل شد. داعش یک گروه مسلح تروریستی است که اندیشه تکفیری را پیشه کرده است و هدف سازمان دهندگان آن نیز بازگرداندن چیزی است که آنان آن را خلافت اسلامی و اجرای شریعت می نامند و عراق و سوریه نیز جولانگاه عملیات داعش است.

2. جنایات داعش
یکی از دلایل شهرت گروه تروریستی داعش، انجام عملیات های تروریستی غیر انسانی درسوریه بود. انتشار تصاویری از ابو عبدالرحمن العراقی به عنوان یکی از خشن ترین اعضای گروهک داعش در هنگام بریدن سر سربازان و مردم در روستاهای شهر حلب موجب انزجار عمومی از این گروه تروریستی شد. آنان حتی به اعضای دیگر گروه های تروریستی که به لحاظ فکری به آنان نزدیک هستند، رحم نکرده و پس از ایجاد اختلاف میان « داعش »، « جبهه النصره» و «احرار الشام» تصاویری را از سرهای بریده اعضای گروه احرار الشام منتشر کردند. دلیل دیگر انزجار عمومی و بخصوص مسلمانان از این گروه، هتک حرمت شخصیت های وارسته دنیای اسلام بود. تخریب مزار اویس القرنی، از یاران با وفا و گرانقدر امیر المومنین (ع) و عمار یاسر، از صحابه پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) در شهر «رقه» در شمال سوریه از جمله این رفتارها بود.

3. ریشه‌های تشکیل داعش
بذر اولیه شکل گیری این گروه شورشی را "ابو مصعب الزرقاوی" که اردنی‌الاصل بود، کاشت. این بذر با بالا گرفتن درگیری بین آمریکا و رژیم صدام در سال 2003 میلادی به بار نشست. زرقاوی قبل از فرارش به شمال عراق در سال 2001، فرماندهی شبه‌نظامیان داوطلب هرات افغانستان را بر عهده داشت. در شمال عراق بود که به "انصار الاسلام" -جنبش جدایی‌طلب کردهای عراق- پیوست و رهبری شاخه عربی آن را بر عهده گرفت. پیش از حمله آمریکا به عراق در سال 2003، بسیاری از مقامات آمریکایی بحث همبستگی زرقاوی با ظواهری را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کردنند. خیلی از کارشناسان معتقدند که تا اکتبر 2004 که زرقاوی از ظواهری سرپیچی کرد و طرد شد. این گروه همبستگی با القاعده نداشته است. در همان ماه، وزارت خارجه امریکا این گروه را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار داد. "برایان فیشمن" کارشناس مرکز مطالعات آمریکای نوین معتقد است که در هر حال، این همبستگی اطلاقی یا حقیقی القاعده به زرقاوی نه تنها برایش بد نبود بلکه کاملا به نفعش تمام شد، چرا که با وجود از هم گسیختگی نیروهای مرکزی آن در افغانستان، هم چنان در صحنه باقی ماند.

سرکرده‌های برجسته داعش
مهم ترین سرکرده داعش ابراهیم عواد ابراهیم البدری السامرایی معروف به ابو دعا و ابو عواد یا ابوبکر البغدادی است که میان الرقه سوریه و استان‌های مرزی میان عراق و سوریه در روستای العکیدات جابجا می‌شود.
فاضل احمد عبدالله الحیالی هماهنگ‌کننده امور امارت عراق معروف به ابو معتز یا ابو مسلم الترکمانی العفری است که در نینوا است و بر نبردهای موصل که شب دهم ماه ژوئن جاری شروع شد نظارت دارد.
عدنان اسماعیل نجم البیلاوی معروف به ابو عبدالرحمن یا ابو اسامه، سروانی در ارتش رژیم صدام است که در شب پنجم ژوئن جاری در موصل در منطقه المزرعه کشته و سبب شد که نام عملیات حمله به موصل "انتقام بیلاوی" نام بگیرد.
چهارمین سرکرده داعش، والی الانبار و عضو شورای نظامی داعش به نام عدنان لطیف حمدی السویداوی معروف به ابو مهند السویداوی یا ابو عبد السلام و سرهنگ ارتش رژیم صدام است.
پنجمین سرکرده داعش والی استان‌های جنوب فرات مرکزی به نام احمد محسن خلف الجحیشی معروف به ابو فاطمه.
ششمین سرکرده، "موفق مصطفی محمد الکرموش" مسئول مالی امارت عراق معروف به ابو صلاح.
هفتمین سرکرده محمد حمید الدلیمی معروف به ابوهاجر العسافی هماهنگ‌کننده امور پستی میان استان‌هاست که میان استان‌های عراق جابجا می‌شود.
سرکرده هشتم داعش مسئول هماهنگ‌کننده امور بیوه زنان،خانواده کشته‌شدگان و اسیران این گروهک به نام عوف عبدالرحمن العفری معروف ابو سجی است.
نهمین سرکرده مسئول ویژه امور پستی و مسول خزائن به نام فارس ریاض النعیمی معروف به ابو شیماء است.
دهمین سرکرده مسئول امور مواد منفجره و بمبگذاری به نام خیری عبد محمود الطائی معروف به ابو کفاح است.
سرکرده های بعدی این گروهک شوکت حازم کلاش الفرحات معروف به ابو عبدالقادر مسئول روابط عمومی، عبدالله احمد المشهدانی معروف به ابو قاسم مسئول مهاجران عربی و انتقال عوامل انتحاری، بشار اسماعیل الحمدانی مسئول امور اسرای در زندان ها و معروف به ابو محمد، عبد الواحد خضیر احمد مسئول امنیتی معروف به ابو لوی یا ابو علی، نعمه عبد نایف الجبوری والی کرکوک و معروف به ابو فاطمه هستند.
شانزدهمین سرکرده رضوان طالب حسین اسماعیل الحمدونی معروف به ابو جرناس والی استان های مرزی و به دنبال آن وسام عبد زید الزبیدی معروف به ابو نبیل والی صلاح الدین و هیجدهمین سرکرده احمد عبدالقادر الجزاع معروف به ابو میسره یا ابو عبدالحمید است.

دلایل پیروزی های نظامی داعش چیست؟
اگرچه داعش تحت رهبری ابوبکر البغدادی نیز همانند القاعده از نظر ایدئولوژیک، یک جریان سلفی به شمار می‌رود، اما از لحاظ تاکتیک‌های نظامی، ویژگی های خاص خود را دارد و شاید به همین خاطر در کوتاه مدت از القاعده جدا شد. داعش، مانند القاعده نیست که فقط به سوء قصد و جنگ چریکی اکتفا کند، بلکه قلمروگشایی و فتح اراضی از مهم‌ترین مبانی جنگی این گروه است.

تعداد کل عملیات‌ها و اقدامات تروریستی داعش و جزئیات آن که در گزارش سالانه این گروه آمده است. 7681 اقدام تروریستی در یک سال می باشد. وقتی که بغدادی به فکر فتح یک شهر یا منطقه جدید می افتد، نیروهای خود را با لباس مبدل و ظاهر قابل قبول، به آن مناطق فرستاده و آن‌ها نیز در خانه‌های امن، منتظر فرمان می مانند. سپس آنها در همان مناطق برای بیعت با سران عشایر وارد مذاکره می شوند. اگر سران عشایر حاضر به بیعت شوند، چند تن از مهره های معتمد داعش در کنار آنها می مانند و هدایت عشایر را بر عهده می‌گیرند و استاندار یا فرماندار شهر را از میان آنها انتخاب می کنند. اگر هم برخی از سران منطقه حاضر به بیعت و همکاری نشوند، با استفاده از همان عملیات مخفیانه‌ آماده‌سازی، فشارهای خاصی را بر آنان وارد می کنند. داعش هم چنین اهمیت ویژه‌ای به فتح مناطقی می دهد که دارای منابع انرژی باشند و فتح مناطق نفتی از اولویت‌های این گروه به شمار می آید. این تاکتیک علاوه بر سرمایه و قدرت مالی برای داعش، تضعیف رقبا را نیز با خود به همراه می‌آورد.

کلید فهم قضیه
این گروه در آغاز، کار خود را بعنوان یک گروه شورشی اردنی آغاز می کند. حکومت اردن اصلا رخنه‌پذیر نیست و عملا گردن بغدادی و گروهش را می شکند. داعش در حال مرگ است که ناگهان داستان به شکل دیگری رقم می خورد و با اشتباه استراتژیک "بوش" و "دیک چنی" مبنی بر حمله به عراق، به طرز معجزه آسایی جان گرفته و بقا می یابد. داعش نیز بلافاصله وارد شمال عراق شده و با شورشیان کرد ائتلاف می کند، سپس به جنوب و غرب کوچ کرده و در موازات رود فرات که از سوریه به الانبار می رسد، متمرکز می شود.
سوریه، بهترین فرصت برای داعش بود که نتوانست از آن استفاده ببرد. نه بخاطر تندروی هایش بلکه بخاطر طمع اش در رقابت در بازار؛ بازاری که کشورهای غربی و سه کشور عربستان، کویت و امارات متحده با تزریق پول به آن، براه انداخته بودند. سوریه بستر بسیار مناسبی جهت تجارت برای شورشیان تکفیری است. دستمزد ماهیانه یک هزار و 500 دلار رقم بسیار خوبی است که هر شورشی را ترغیب به حضور گرمتر در این بازار می کند. کافی است شخص کمی لهجه سوری و چند متن قرآنی را بداند تا بودجه سرمایه گذاری را برای خود تأمین کند.
چرخه شانس چنان به سود داعش چرخید که امروزه خود را در جایگاه رهبر همه گروه‌های جهادی دیده و الانبار را بعنوان پایگاه امن برنامه ریزی خود با 10 سال دانش جنگ‌های پارتیزانی در دست دارد. داعش، خود را رهبر جهاد می داند و مرز عراق و سوریه برای بغدادی مزاحی بیش نیست. بین مناطق سنی‌نشین سوریه و الانبار عراق اتحاد مطلوبی برقرار است و داعش با علم بر این موضوع بر هر دو احاطه یافت و در بین آن ها رخنه کرد. ابوبکر البغدادی تلاش کرد تا خود را کمی در سوریه اثبات کند. جهاد ممکن است تصویر جهانی داشته باشد، اما سیاست تصویری کاملا داخلی دارد. پس به همین دلیل، شورشیان داخلی اصلا میل ندارند که شورشیان خارجی به آنها بگویند که چطور باید جنگید. مسئله، موضوع "اسلام گراتر" بودن یا "تندروتر" بودن نیست. مسئله، مسئله قدرت و تقدم است.
این سوال مطرح است که داعیه دار مقاومت کیست؟ البته گروه‌هایی همچون "ارتش آزاد سوریه" هستند که از غرب خواست که تا این حد جسورانه اقدام به صدور سلاح نکند و خود را جبهه اصلی مقاومت علیه اسد می داند. افسران کمی وجود دارند که به حکومت اسد پشت کرده باشند اما شورشی های بسیار کمتری وجود دارند که بخاطر ایمان، باور و با عشق به جنبش جهادی مبارزه کنند. در حقیقت، در رابطه با مسئله تقدم بر قدرت فقط دو مدعی وجود دارد: داعش و جبهه النصره. هر دو هم تا جایی که امکان دارد اسلامگرا و تندرو هستند. جبهه النصره ریشه بیشتری در سوریه دارد اما داعش هم دارای 10 سال سابقه است و هم از این روست که مدعی است باید سکان رهبری را به دست بگیرد. بغدادی، با علم بر این موضوع خواهان این بود که بعنوان امیر سپاه فتح سوریه دیده شود و الظواهری پذیرای این امر نبود. در نتیجه، به غرب رفت تا عملیات شخصی و بزرگ خود را آغاز کند و در همین راستا هم نام جنبش خود را از "دولت اسلامی عراق" به "دولت اسلامی عراق و شام" تغییر داد تا تمرکز بر سوریه جدید ایجاد گردد.
اما نکته اینجاست که وقتی شما با یک هزار و 200 گروه و فرقه روبرو هستید، یعنی در اصل با یک هزار و 200 شخص طرف هستید که هر کدام از آنها دهها و یا صدها نیرو دارد که حاضرند در دم به دستورش بمیرند. رهبران و افراد این گروه‌ها به هیچ عنوان دوست ندارند که یک گروه عراقی غریبه ناگهان پیدایش شده و داعیه دار انقلاب سوریه باشد. تمرکز احزاب و گروه‌های سوری بر مخالفت با اسد، بومی بودن این به قول خودشان انقلاب است و این در حالیست که بغدادی به جهاد خود به شکل جهانی نگاه می کند. در تئوری او، اگر یک نیروی چچنی قرآن بداند، حق دستور دادن به یک نیروی عراقی یا عرب را خواهد داشت.
نیروهای سوری داعش را غالبا جوانان پر ادعایی تشکیل می دهند که تا دندان مسلح هستند و خیلی مشتاقند که به مردم مناطق اشغال شده یاد بدهند که چگونه باید زندگی کرد. مسئله هم مسئله افراط گرایی یا بومی گرایی نیست. داعش، حلب را به نفع جبهه‌النصره و جبهه اسلامی تخلیه کرد، اما با نیروی جذب کرده زیاد. ظواهری هم از مخفیگاه خود در پاکستان، عملکرد بغدادی را شبیه به عملکرد زرقاوی برشمرد و او را مسئول نابودی و تخریب القاعده در سوریه همانطور که در عراق بود، دانست. ظواهری تاکید داشت که ابوبکر البغدادی با داعش بر عراق و محمد الجولانی با جبهه النصره بر سوریه تمرکز کنند. اما بغدادی که 10 سال سابقه جنگ را پشت سر داشته و در این مدت با هر کس که حشر و نشر داشته، چیزی جز کشتن نشنیده و ندیده است، چندان روحیه آماده ای برای درک حساسیت های قومی و بومی ندارد. برای او قتل عام بعنوان گروهی مستقل و خودسر مهم است و حالا صدور دستور از دفتر مرکزی در پاکستان دیگر معنی ندارد.
پاسخ بغدادی و گروهش به الظواهری به شکل ترور شورشی های احزاب دیگر و قتل "ابوخالد السوری" (نماینده اعزامی ظواهری که برای حل اختلاف بین داعش و جبهه النصر به سوریه آمده بود) در فوریه 2014 نشان داده شد. حاصل اختلاف و درگیری داعش با همه دیگر احزاب، 2 هزار کشته از نیروهای طرفین بود و هنوز آتش این عداوت روشن است.

زمانی که فشار در سوریه در حال افزایش بود، موج ملایمی از فشار در عراق در حال پاگرفتن بود. از زمان ترک عراق توسط آمریکا در پایان سال 2011، داعش بتدریج بر بررسی نقاط ضعف مناطق شیعه نشین تمرکز کرد و متأسفانه این نقاط ضعف بسیار بود. در جولای سال 2014، داعش به زندان ابوقریب نفوذ کرده و ضمن اعدام 300 زندانی شیعه، صدها تن از نیروهای خود را جهت مبارزه با شیعیان آزاد نمود. پس از آن، به سمت غرب عراق متمرکز می شود. یعنی کرانه رود فرات. فرات از سوریه نشات گرفته و در راستای حرکت خود از الرقاء و دفتر مرکزی داعش در سوریه گذشته و به عراق سرازیر می شود. سپس از مراکز قدرت داعش نظیر "رمادی" و "فلوجه" گذشته و به خلیج فارس می رسد. فرات یعنی شورش و یاغی گری. نه بخاطر وجود داعش، بلکه به این علت که پیش از قرن بیستم شهرک سازی فقط در کنار فرات مجاز بود و اهل تسنن هم تمرکز را بر خانه سازی در کرانه فرات قرار دادند. داعش در اوایل سال 2014 با نفوذ زیاد دیگر گروه های تروریستی و شورشی در کرانه فرات روبرو می شود. فلذا، به سمت فلوجه حرکت کرده و آنجا را تصرف می کند. فلوجه به دلیل همیشه یاغی بودن مردمش به خصوص علیه اشغال عراق توسط آمریکا م توانست بستر خوبی برای حضور داعش باشد و این چنین هم شد.

نقش داعش در پیشبرد سناریوی اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی

گزارش‌های منتشرشده در گاردین، اشپیگل و مقامات آگاه حکومت‌های اردن، ترکیه و مصر، حاکی از آنست که نیروهای داعش در دوره های مختلف تحت آموزش متخصصین آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی در اردن، ترکیه و اسراییل بوده اند. این گزارش‌ها نمایانگر اینست که ‌آمریکایی ها از چند ما قبل از تحرکات داعش در عراق کاملا خبر داشته و همه چیز برای برنامه‌ریزی آماده بوده است.
تروریست‌های داعش با اجرای برنامه تفرقه سرویس‌های اطلاعاتی غربی و منطقه‌ای، طی سال‌های اخیر به نام اسلام، بزرگترین نقش را در پیش‌برد سناریوی اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی ایفا کرده‌اند. باید اذعان داشت که داعش خواستار برقراری دولت اسلامی سنی در مرز عراق و سوریه جایی بین کردستان و اراضی شیعه‌نشین است. و حالا این امر به هر شکل ممکنی باید صورت گیرد. البغدادی فراتر از هر چیز، یک چیز می خواهد: "خلأ". با توجه عمیق به این واژه، به خوبی مفهوم جامع و کلی عملکرد و هدف داعش درک خواهد شد. نفوذ به لایه های ایدئولوژیکی، حزبی، سیاسی، اجتماعی، و نظامی هر کشور مورد نظر، از اهداف اصلی داعش بوده و این امر با خلق خلاء در این لایه ها صورت پذیر است. آمریکا نیز با موضع گیری اخیر خود در قبال جریانات عراق، سوءنیت خود را نشان داده و اثبات کرد که اتهام ارتباط نزدیکش با داعش –فرزند ناخلفش- خلاف واقع نبوده است. دولت اردوغان نیز در کنار هم پالگی هایش –عربستان، قطر، اردن، و اسراییل- از هیچ تلاشی (از ارسال سلاح گرفته تا مداوای مجروحین داعش در بیمارستان های این کشور) برای همراهی با این گروه تروریستی مضایقه نکرده است.
به نظر می رسد همانطور که غالب تحلیلگران پیش بینی کرده اند، می بایست در آینده شاهد این باشیم که فرزند ناخلف تفرقه و فتنه یقه خرافت و سخافت حامیان غربی-عربی خود را بگیرد و تبدیل به عذابی بزرگ برای آنان شود. قطع این غده بدخیم از کالبد خاورمیانه امروز از اساسی ترین نیازهای جامعه بین الملل است. چرا که دیر یا زود باید شاهد قدرت نمایی ابوبکر البغدادی در نقاط مختلف جهان باشیم.

نتیجه گیری:
گروهک تروریستی داعش به رغم اینکه ادعای احیای عظمت گذشته کشورهای اسلامی را دارد و مدعی است که به دنبال وصل کردن سرزمین بین‌النهرین و شام به یکدیگر است در اصل پدیده ای است که مهم‌ترین مشخصه آن تجزیه طلبی است که این بر خلاف ادعایش در مورد تشکیل حکومت اسلامی است. داعش به دنبال سوار شدن بر موج تجزیه طلبی در عراق و سوریه است. این گروهک در سوریه با شکست مواجه شده و اکنون تمام نیروی خود را در عراق متمرکز کرده است. این گروه برآمده از دل گروه توحید و جهاد است که نهضت مقاومت در عراق در سال 2003 برای مقابله با تهاجم آمریکا علیه عراق را پایه گذاری کرد اکنون بار دیگر به خاستگاه و محل رشد و نمو اولیه خود بازگشته است اما این بار در صفوف نیروهای خود، نیروهایی از شمال آفریقا و برخی کشورهای اروپایی و یا آمریکا را دارد. داعش که امروزه با حمله به استان‌های سنی نشین عراق و کشتار مردم بی گناه این مناطق موجی از وحشت را در عراق به وجود آورده است در اثر تهاجم آمریکا به عراق تشکیل شد. در واقع انگیزه اصلی الزرقاوی از تشکیل گروه توحید و جهاد که هسته اصلی شکل گیری داعش بود مقابله با آمریکا در عراق بود. نگاه ابزاری آمریکا به کشورها و گروه ها هرچند منافع این کشور را برآورده می کند اما دیگران را گرفتار تروریسم و فقر و جنگ می کند. حال همه نگاه ها از سوی سوریه به سمت عراق برگشته است. باید دید که ارتش عراق که برخی از نیروهای بعثی در آن حضور دارند و در حمله داعش به موصل به کشور عراق خیانت کردند چگونه پایان داعش را در غرب عراق برای همیشه رقم خواهند زد. البته در کنار کارشکنی گروه های داخلی نباید از حمایت برخی از کشورهای منطقه از داعش نیز غافل ماند. این کشورها از جمله عربستان و قطر در حال تجهیز ماشین جنگی داعش هستند که هر زمان ممکن است تغییر جهت داده و سرزمین آنها را درنوردد.
.................................................................
منابع:
1. پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir)
2. SHIA-NEWS.COM
3. مشرق نیوز
4. خبرگزاری برهان
5. خبرگزاری ایرنا